Napary, odwary, maceracje – jak przygotować?

Napary, odwary i maceracje są to płynne, świeżo sporządzone wodne wyciągi z rozdrobnionych surowców roślinnych, otrzymane przez krótkotrwałe wytrawienie wodą. Sposób przyrządzania ziół zależy od rodzaju surowców roślinnych. Chodzi o to, aby wyciąg zawierał taką ilość substancji biologicznie czynnych, która zapewni pożądane działanie lecznicze.

Napary, odwary, maceracje – charakterystyka

i przygotowanie

Napary (Infusa)

Zgodnie z zaleceniem FP IV napary sporządza się z surowców zawierających glikozydy nasercowe. Glikozydy o działaniu nasercowym ulegają łatwo rozkładowi pod wpływem temperatury oraz pod wpływem enzymów zawartych w surowcu. Dlatego z surowców tych należy sporządzać wyłącznie napar.

Zwykle w ten sposób przygotowywano leki z takich roślin jak konwalia majowa lub miłek wiosenny – bowiem są one bogate w glikozydy nasercowe. Stosowane były głównie w przypadku niewydolności serca oraz w niektórych rodzajach arytmii. Napary te sporządzano wyłącznie w aptekach na zalecenie lekarza.

Napar sporządza się z surowców, których związki czynne w łatwy sposób przechodzą do wody. Są to: liście, płatki kwiatów i drobne nasiona (z wyjątkiem nasion lnu).

 

Sposób przygotowania:

Surowiec zalać wrzącą wodą i ogrzewać przez 15 minut, często mieszając. Przecedzić przez gazę z watą. Pozostały surowiec przepłukać wrzącą wodą i uzupełnić nią napar przecedzając przez uprzednio użytą gazę z watą. Rozkład związków kardenolidowych następuje głównie pod wpływem działania enzymu zawartego w surowcu. Dlatego z surowców tych należy sporządzać wyłącznie napary. Zalanie surowca wrzącą wodą powoduje unieczynnienie enzymów hydrolitycznych i zapobiega rozkładowi glikozydów.  

Odwary (Decocta)

Większość surowców wytrawia się lepiej przez dłuższe ogrzewanie dlatego też FP IV poleca z surowców niżej wymienionych sporządzać odwary. Zazwyczaj przyrządza się z 1 części surowca 10 części odwaru.

Sposób przygotowania:

Rozdrobniony surowiec zalać wodą o temperaturze pokojowej, wymieszać i umieścić we wrzącej łaźni wodnej. Podczas ogrzewania temperatura w naczyniu powinna być przez 30 minut wyższa niż 90st.C. Następnie zawartość naczynia przecedzić przez gazę z watą. Pozostały surowiec przepłukać wrzącą wodą i uzupełnić nią odwar przecedzając przez uprzednio użytą watę.

Przy sporządzaniu odwarów wytrawienie surowca odbywa się przez dłuższy czas wodą o temperaturze powyżej 90st.C, po uprzednim spęcznieniu w wodzie o temperaturze pokojowej.

Podczas półgodzinnego ogrzewania surowce twardsze, np. kory, korzenie i kłącza, zostają lepiej wytrawione niż w czasie 15-minutowego naparzania. Dlatego z surowców tych sporządza się odwary.

 

Maceracje (Macerationes)

Z surowców śluzowych (korzeń prawoślazu, nasiona lnu) należy wg FP IV sporządzać wyłącznie maceraty. Śluz z surowców przechodzi łatwo do roztworu w temperaturze pokojowej. W ten sposób unika się równoczesnego wytrawienia rozpuszczalnej w gorącej wodzie skrobi, która tworzy kleik o brzydkim, mętnym wyglądzie.  

Sposób przygotowania:

Surowiec opłukać małą ilością wody w celu usunięcia pyłu. Opłukany surowiec zalać wodą o temperaturze pokojowej, dokładnie wymieszać i odstawić na 30min., następnie przecedzić. Maceraty należy sporządzać w stosunki 1:20 (1 część surowca na 20 części wody).

Źródło:

• Leszek Krówczyński, Renata Jachowicz, Ćwiczenia z receptury, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2000.